بررسی تزاحم حقوق زوجین در حقوق اسلامی

چکیده

با بسته شدن علقه زوجیت، مجموعه ای از حقوق و تکالیف بر ذمه طرفین قرار می گیرد. در بسیاری از اوقات بین این حقوق ، در مقام اجرا، تزاحم و بر خورد به وجود می آید و زوجین برای خروج از تزاحم، دچار سردر گمی و چالش می گردند. با توجه به خلاء قانونی در حل تزاحم موجود، گاه مراجعه به محاکم نیز مفید فایده نبوده و به حل تزاحم کمکی نمی کند. این تحقیق به موارد تزاحم حقوق زوجین با توجه به عوامل پیدایش آن پرداخته است. این عوامل گاه ناشی از احقاق حق ایجاد شده در تعاملات و روابط زوجین با افراد جامعه و بیرون از خانواده است و گاه ناشی از حقوق و تکالیف بر گرفته از عقد ازدواج در حیطه خانواده می باشد. در ادامه تلاش بر این است که ضابطه ها و معیارهایی برای حل تزاحم حقوق زوجین بیان گردد و پس از تعیین حق مرجح به ضمانت اجرای آن پرداخته شده است. هرچند برای برون رفت از تزاحم در حوزه حقوق خانواده نیاز به پژوهشی جدی، گسترده و عمیق می باشد.

کلمات کلیدی: تزاحم، حق، زوج، زوجه، حل تزاحم

 

فهرست

مقدمه1

بیان مسأله1

سابقه و پیشینه تحقیق. 1

سؤالات تحقیق. 2

فرضیات.. 3

روش تحقیق. 3

طرح تحقیق. 3

فصل اول:مفاهیم و کلیات.. 5

1- مفاهیم. 6

1-1. مفاهیم اصلی. 6

الف: تزاحم. 6

ب:حق. 8

1-2. مفاهیم مرتبط.. 13

الف: تعارض... 13

ب:حکومت.. 14

ج:ورود. 15

د:تکلیف... 15

2. موجبات تزاحم وتعارض و رابطه میان آن ها16

2-1. موجبات تزاحم وتعارض... 16

الف:موجبات تزاحم. 16

ب: موجبات تعارض... 17

2-2. رابطه و مقایسه تعارض و تزاحم. 17

الف: وجوه اشتراک... 17

ب:وجوه افتراق. 18

3- مرجحات باب تزاحم. 19

الف:تقدیم واجب مطلق بر واجب مشروط.. 20

ب:.تقدیم دلیل بی بدل بر دلیل بدل دار. 20

ج:سبقت زمانی امتثال یکی از دو حکم. 21

فصل دوم: عوامل پیدایش تزاحم. 22

1. عوامل برون خانواده23

1-1. خروج از منزل. 23

1-2.اشتغال. 28

1-2-1.اشتغال زوجین وفقه. 28

الف) پیش از ازدواج وبا آگاهی شوهر. 33

ب) پس از ازدواج با اذن شوهر. 33

1-2-2. اشتغال زوجین وحقوق. 35

1-3.فعالیت اجتماعی. 41

1-4.اهدا عضو. 44

1-4-1.شرایط اهداء عضو. 44

1-4-2.حقوق زوجین واهدا عضو. 48

1-5.نذر51

1-6.حج. 53

الف:حج واجب.. 54

1-حجة الإسلام. 54

2-حج نذری.. 55

3-حج نیابتی.. 58

ب:حج مستحبی.. 61

2- عوامل درون خانواده62

2-1. نفقه62

2-1-1.نفقه ی زوجه واقارب.. 63

2-1-2.نفقه زوجه وسایر دیون شوهر. 65

2-1-3. نفقه زوجه و مطالبات عمومی.. 66

2-1-4.تزاحم وهزینه های درمانی.. 68

2-2.نشوز زوجین. 71

2-2-1.تمکین. 72

2-2-2. نشوز. 74

2-2-3. شرطیت تمکین،مانعیت نشوز. 74

2-3. تعیین مسکن. 82

2-4.حضانت.. 85

2-5. استیلاد92

2-5-1.حق استیلاد. 93

الف:ادله اشتراکی.. 93

ب: ادله اختصاصی.. 98

2-5-3.موارد تزاحم حق استیلاد. 102

الف:اختلاف درافزایش فرزند و زمان بارداری.. 102

ب:مطالبه شوهردر استفاده از موانع حاملگی.. 103

ج:مطالبه زوجه در استفاده ازموانع حاملگی.. 104

2-5-4.حق استیلاد در حقوق. 106

فصل سوم:ضابطه های حاکم بر حل تزاحم حقوق زوجین. 109

1-ضوابط فقهی. 110

1-1.عسرو حرج. 111

1-1-1.حرج و استمتاع. 112

1-1-2.حرج و تعیین مسکن. 113

1-1-3.حرج واهداء عضو. 113

1-2.ضرر114

1-2-1.ضرر و استمتاع. 114

1-2-2.ضرر و تعیین مسکن. 115

1-3.اضطرار117

1-4.ضرورت.. 118

2- ضوابط عقلایی وعرفی. 118

2-1. قاعده أهم و مهم. 118

2-2.مصلحت.. 119

2-2-1.معنای مصلحت.. 120

2-2-2.سنجه های مصلحت.. 121

الف:درک قطعی عقل. 121

ب:القای خصوصیت و تنقیح مناط.. 122

2-2-3.مصلحت و اشتغال زوجه. 123

2-2-4.مصلحت جمع واشتغال زوجه. 124

2-2-5.راهکار های حل تزاحم اشتغال زوجه. 127

2-2-6.مصلحت و حضانت.. 130

2-3.ضرورت عرفی. 131

2-4.اخلاق. 132

2-5.قاعده انصاف.. 132

3.ضمانت اجرای حقوق زوجین. 133

3-1.ضمانت اجرای رفتن به حج. 134

3-2-ضمانت اجرای حق تعیین مسکن. 136

3-3-.ضمانت اجرای حضانت.. 137

3-3-1.ضمانت اجرای ممانعت از اجرای حکم حضانت.. 137

3-3-2.ضمانت اجرای خودداری از اعمال حضانت.. 138

3-4.ضمانت اجرای حق استیلاد138

نتایج وپیشنهادات.. 144

منابع. 145

الف)کتب فارسی.. 145

ج) مقالات.. 161

د) سایت اینترنتی و لوح فشرده162