روش شناسی حقوق بین الملل با رویکرد فلسفی
روش شناسی حقوق بین الملل با رویکرد فلسفی
مـقدّ مـه
پژوهش، يعنى تلاش براى افزودن عِلم بشر؛ اگر اين فعّاليّت «روش مند» نباشد، تلاش ما بيهوده يا نتيجه، قابل اعتماد نخواهد بود. لذا ماپیش ازورود به پژوهش، نیازمندِ آشنایی باروش شناسی آن علم هستیم. «روش شناسی» درمعنای خاصّ خود به عنوان یک علم یعنی «شناختِ» فرایند عقلانی یا غیرعقلانی ذهن برای دستیابی به شناخت و یا توصیفِ واقعیت.
«روششناسى» غير از «روش» است. روش، مسيرى است كه دانشمند در سلوك علمى خود طى مىكند، و روششناسى دانش ديگرى است كه به شناخت آن مسير مىپردازد که دراصطلاح فلسفی: شناختِ آن «سِیر» به ما هوسیرگفته می شود. روش همواره در متنِ حركتِ فكرى و تلاشهاى علمى يك دانشمند قرار دارد و روششناسى دانشى است كه از نظر به آن حرکت فکری شكل مىگيرد، و به همين دليل روششناسى همواره يك دانش و «علم درجه دوم» است. علم درجه دوم در برابر «علم درجه اول» قرار دارد. علم درجه اول علمى است كه به يك واقعيت عينى طبيعى و يا انسانى مىپردازد؛ مثل: فیزیک،شیمی یاحقوق بین الملل و علم درجه دوم، علمى است كه موضوع آن، نفسِ واقعيّت خارجى نيست، بلكه موضوع آن، علم و آگاهى بشرى است، اعم از اين‌كه آن آگاهى، خود متعلِّق به يك دانش و علم درجه اول و يا درجه دوم باشد؛مثل: علمِ منطق یا فلسفه یا فلسفه ی حقوق بین الملل یا روش شناسی حقوق بین الملل یا فلسفه ویا روش شناسی هر علم دیگر. اصطلاح علم درجه دوم نظير اصطلاح معقولات ثانيه است. معقولات ثانيه در قبال معقولات اوليه است. معقولات اوليه حقايق عينى هستند، و معقولات ثانيه مفاهيم ذهنى و انتزاعى مىباشند كه خارج، ظرف عروض آنها نيست، اعم از اين‌كه اين معقولات از معقولات اوليه و يا از معقولات ثانيه‌ي ديگرى انتزاع شده باشند.[1]
اماچرا عنوانِ این تحقیق، قیدِ «رویکرد فلسفی» را به دنبال دارد. چنانکه در بالا، در تعریف روش شناسی گفته شد ، روش شناسی شناخت فرایند «عقلانی» یا«غیرعقلانی» ذهن برای دستیابی به شناخت و یا توصیفِ واقعیت است. وظیفه کدام علم است که تشخیص دهد کدام فرایندِ ذهنی عقلانی و کدام، غیر عقلانی بوده است؟این فلسفه ی هر علم است که مبانی ومبادی هر علم را به مسلخگاه ابطال پذیری یا ابطال ناپذیری می کشاندواعتبار آن اصول را می سنجد. علومی مثل هستىشناسى و معرفتشناسى ازمباحث مهم «فلسفه» هستند که مقدّم بر روش شناسی هستند وبا آن رابطه تنگاتنگ دارند.البته اگرگفته شود روش شناسی نیز، خود نوعی فلسفه است ،اغراق نکرده ایم . چنان که هر علمی فلسفه ای داردمثل: فلسفه ی حقوق یا فلسفه هنریا فلسفه سیاست ویا حتّی فلسفه ی فلسفه، می توان روش شناسی را «فلسفه ی پژوهش» یا «فلسفه ی تحقیق» نام نهاد.
اعتقاد به یک نحله ی فکری – فلسفی، پژوهش را به سرمنزلی خاص، راهبری می کند. سطوح مختلف معرفت، لايههاى طولى روششناسى را به دنبال مىآورند، و لكن بنيان‌هاى فلسفى مختلف، هستىشناسىها و معرفتشناسىهاى گوناگون، انواع مختلف روششناسى را كه در عرض يكديگر و يا در تقابل با يكديگر مىباشند پديد مىآورند. منطق صورى يك روششناسى عام و گستردهاى است كه از مبناى فلسفى و معرفتشناختى حكمت مشاء استفاده مىكند.[2]منطق ديالكتيكى هگل نوع ديگرى از روششناسى عام است كه از مبانى فلسفى او بهره مىبرد. اين منطق، در رشتههاى مختلف علمى، هم نظريات مناسب با خود را به دنبال مىآورد و هم روشهاى خاصى را كه در ذيل روششناسى عام آن قرار مىگيرد توليد مىكند. منطق علمى بيكن يك روششناسى عام علمى است كه از مبناى معرفتشناختى او كه حس‌گرايى است بهره مىبرد، برخى از روشهاى هرمنوتيكى یا تأویل شناسی معرفت نيز روشهاى عامى هستند كه از مبناى معرفتشناختى خود استفاده مىكنند. هريك از روشهاي مزبور الزامات بعدى را در سطوح و لايههاى جزئى و خاص و همچنين توصيههاى سازگار با خود را نيز به ارمغان مىآورند.[3] متدولوژی حقوق بین الملل با دو عنصر شناخته می شود،ازیک سو هرگونه نگرش علمی، مبتنی است برمشاهده ی عاری از هرگونه پیش فرض یا مفاهیم نظری؛ از سوی دیگرموضوع مشاهده که در نظام حقوقی بین المللی و قواعد آن گوناگون است از ایده یا تفکر حقوقی ناشی می شودکه ساخته و پرداخته ی ذهن بشر است(یاهمان معرفت شناسی). براین اساس مشاهده نمی تواند عاری از عناصرعقلی و منطقی باشد. گفتنی است روش شناسی تنها برای شناخت قواعد حقوق بین الملل نیست بلکه برای اجرای قواعد آن نیز به کار می رود.
[1]- پارسانیا،حمید، روششناسی واندیشهی سیاسی، (فصلنامه‌ي علوم سیاسی، 1383، شماره 28)، ص14.
[2]- موتن،عبدا لرشید،روششناسی اسلامی در علم سیاست، ترجمه‌ي محمد شجاعیان، (فصلنامه‌ي علوم سیاسی، 1379، شماره 8)، ص110.
[3]- پارسانیا، حمید؛منبع پيشين، ص17.
عنوان صفحه
چكيده................................... 1
مقدمه .................................. 3
بخش اول- کلیات.................................9
فصل اول-آشنایی با اصول روش شناسی......................10
بند اول- تعاریف.......................................10
بند دوم- موضوع روش شناسی..............................11
بند سوم-روش و روش شناسی...............................12
1-3-روش شناسی نوع اول و دوم...........................12
2-3-روش شناسی در معنای محدود و وسیع در حقوق بین الملل.12
3-3-کاربردهای اصطلاح روش...............................13
بند چهارم-رابطه روش شناسی با روش تحقیق و پژوهش........14
بند پنجم-رابطه روش شناسی با هستی شناسی و معرفت شناسی..15
1-5-هستی شناسی........................................15
2-5- معرفت شناسی(بحث شناسی)...........................17
1-2-5- تقسیمات کلی در معرفت شناسی.....................18
3-5- تحلیل رابطه معرفت شناسی و هستی شناسی.............19
بند ششم- بحث شکاکیت....................................20
1-6-کلیات .......................................... 20
2-6- شرح موضوع.........................................21
بندهفتم-طبقه بندی مراتب شناسی از دیدگاهفیلسوفان مخالف. 21
1-7-ماهیت شناخت......................................22
2-7-حد شناسایی ...................................22
3-7-معیار شناسایی ...................................23
4-7-اعتبارشناسایی....................................23
بند هشتم-منشاء شناخت..................................23
1-8- تجربه.......................................... 24
2-8-اشکالات اصالت تجربه.............................. 24
1-2-8-اشکال اول........................................25
2-2-8-اشکال دوم..................................... 25
3-2-8-اشکال سوم..................................... 25
4-2-8-اشکال چهارم................................... 25
5-2-8-اشکال پنجم.......................................26
3-8- عقل...............................................26
4-8- دو حوزه حدس و عشق.................................26
بند نهم- بحث حجیَت......................................27
1-9-دکارت..............................................28
2-9-متکلمین............................................28
بند دهم-رابطه روش شناسی و نظریه........................28
بند یازدهم- تعامل روش ش ناسیو علم......................29
بند دوازدهم-روش شناسی و فلسفه..........................29
فصل دوم-رویکرد فلسفی
بند اول –انواع رویکردها................................31
1-1-رویکرد درونی و برونی...............................31
2-1-رویکردتک منظری و چند منظری.........................32
بند دوم- رویکرد فلسفی..................................32
بند سوم-حیطه شناسی مباحث فلسفی در حقوق بین الملل.......35
1-3-موضوعات درونی حقوق.................................37
2-3-موضوعات بیرونی حقوق................................37
بخش دوم-روش شناسی حقوق بین الملل در ساحت هستی شناسی و
معرفت شناسی
فصل اول-هستی شناسی حقوق بین الملل
بند اول –کلیات...........................................40
بند دوم-انکارکنندگان حقوق بین الملل......................41
1-2-آیا جامعه بین المللی وجود دارد.......................42
1-1-2-پاسخ...............................................43
2-2-نظر کانت در باب ماهیت جامعه بین المللی...............44
3-2-آیا در روابط بین المللی قواعد حقوقی حکمفرماست........46
1-3-2-پاسخ...............................................46
4-2-نظریه کانت در باب امکان وجود قواعد حقوقی در حقوق بین
الملل ...................................................47
5-2-مساله ی عدم وجود دستگاه دادگستری بین المللی..........48
1-5-2-پاسخ...............................................48
2-5-2-نظر کانت در باب عوامل بازدارنده ی حقوق بین الملل...49
6-2-شبهه ی عدم وجود یا عدم ضمانت اجرای حقوق بین الملل....51
1-6-2-پاسخ...............................................51
2-6-2-نظر کانت در باب ضمانت اجرا در حقوق بین الملل.......52
3-6-2-علل مخالفت کانت باوجود یک حکومت جهانی برای تضمین و
اجرای حقوق بین الملل.....................................53
بند سوم-نظریه مارتین کاسکه نیمی در نفی موجودیت حقوق بین
الملل....................................................54
بند چهارم-نتیجه..........................................55
فصل دوم-معرفت شناسی حقوق بین الملل
بند اول –کلیات...........................................58
بند دوم-اهمیت این نوع روش شناسی در حقوق بین الملل........61
بند سوم- تقسیم بندی مکتب ها..............................63
بند چهارم-مکتب حقوق طبیعی................................64
1-4- معرفت شناسی مبدأ ومنشأ حقوق طبیعی...................65
2-4-انتقاد بر مکتب حقوق طبیعی............................66
3-4- روش استنتاج در مکتب حقوق طبیعی......................67
5-4-انتقاد بر روش استنتاجی حقوق طبیعی....................68
بند پنجم- روش شناسی مکتب حقوقی جدید......................69
بند ششم-مکتب حقوق ارادی..................................70
1-6-نقد..................................................70
2-6-روش استنتاجی در مکتب حقوق ارادی......................71
1-2-6-نقد................................................71
بند هفتم-پوزیتیویسم اثبات گرایی..........................72
1-7-روش شناسی مکتب پوزیتیویسم............................74
1-1-7-تجربه گرایی........................................74
2-1-7-تعارض اخلاق با جامعه شناسی..........................75
3-1-7-ماتریالیسم(مادی گرایی)فلسفی و تاریخی...............75
2-7-اثرات پوزیتیویسم حقوقی در حقوق بین الملل.............76
3-7-نقد..................................................76
بند هشتم –مکتب رئالیسم سیاسی.............................77
1-8-رئالسیم و حقوق بین الملل.............................77
2-8-رئالیسم نئو کلاسیک....................................79
3-8-رئالیسم خردگرا.......................................79
4-8-نقد..................................................80
فصل سوم-معرفت شناسی منابع حقوق بین المللل
بند اول –اهمیت معرفت شناسی منابع حقوق بین الملل..........81
بند دوم-معرفت شناسی منابع حقوق بین الملل ازمنظر رئالیسم..82
بند سوم-معاهده از نظر رئالسیم............................82
1-3-وضعیت های پیش از معاهده..............................83
1-1-3-وضعیت همسازی منافع.................................83
2-1-3-وضعیت معمای هماهنگی................................84
3-1-3-وضعیت هارمونی......................................85
4-1-3-وضعیت معمای زندانی.................................85
2-3-جایگاه هنجاری معاهده منعقده در حالت معمای زندانی.....86
بند چهارم-عرف از منظر رئالیسم............................90
1-4- عنصر اعتقادی حقوقی وتحلیل فلسفی آن..................91
بخش سوم-روش های استننتاج و پژوهش در حقوق بین الملل
فصل اول-روش های استنتاج در حقوق بین الملل
بند اول-دیباچه...........................................98
بند دوم-جایگاه روش منطقی در تحلیل حقوق بین الملل.........98
1-2-روش قیاسی............................................99
2-2-قیاس در حقوق وحقوق بین الملل........................100
بند سوم روش استقرایی....................................102
1-3-استقراء در حقوق بین الملل...........................102
2-3-تحلیل فلسفی استقراء در حقوق بین المللل..............104
بند چهارم-بت های ذهنی...................................104
1-4-بت های قبیله ای و طایفه ای..........................105
2-4-بتهای غار...........................................105
1-2-4- مثال در حقوق بین الملل...........................106
3-4- بتهای بازاری.......................................107
4-4-بتهای نمایشی........................................107
بند پنجم- بتهارا بشکن...................................109
1-5-همه بتها نمی شکنند..................................109
بند ششم-روش علمی........................................110
فصل دوم-روش پژوهش در حقوق بین الملل
بند اول-دیباچه..........................................111
بند دوم-رابطه روش پژوهش و روش شناسی در حقوق بین الملل...112
بند سوم- مواد پژوهش در حقوق بین الملل...................113
بند چهارم- پژوهش توصیفی در حقوق بین الملل...............113
1-4-روش همبستگی.........................................114
2-4-پدیده شناسی.........................................114
بند پنجم – پژوهش هنجاری در حقوق بین الملل...............115
بندششم- پژوهش فرا حقوقی در حقوق بین الملل...............115
1-6-فلسفه حقوق بین الملل................................115
2-6-معناشناسی در حقوق بین الملل.........................116
3-6-متن پژوهی...........................................116
4-6-تفسیر...............................................117
1-4-5- روش های تفسیر....................................117
5-5-منطق خطایی در حقوق بین الملل........................119
بند ششم-مراحل پژوهش در حقوق بین الملل با رویکرد فلسفی و
روش شناسی...............................................120
1-6-انتخاب موضوع........................................120
2-6-یافتن موضوع پژوهش...................................121
3-6-ویژیگی های موضوع پژوهش..............................121
4-6- کتابشناسی..........................................122
5-6-جمع آوری و پردازش اطلاعات............................122
1-5-6-اطلاعات باید کافی و کامل باشد......................123
2-5-6-اطلاعات باید صادق باشد.............................123
3-5-6-اطلاعات باید دقیق باشد.............................124
4-5-6-اطلاعات باید مستند باشد............................126
6-6-نگارش...............................................127
نتیجه گیری..............................................128
فهرست منابع.............................................132
جهت کپی مطلب از ctrl+A استفاده نمایید نماید