واژه شناسي سكولاريزم و سكولاريزاسيون

این متن شامل 24 صفحه می باشد 

 

1) “ريشه لغوي”

واژة سكولار “Secular” برگرفته از اصطلاح لاتيني

2)معادل هاي واژة سكولار ؛

در زبانهاي اروپايي ،‌بنا به تحققهاي تاريخي متفاوت سكولاريزم ، اصطلاحات مختلفي شكل گرفته است . معروفترين اصطلاحي كه بويژه در كشورهاي پروتستان رواج يافته ، واژة Secularism است كه بر گرفته از واژة لاتيني Saeculum ( به معناي نسلي از انسانها )‌مي باشد. اما در كشورهاي كاتوليك عبارت Laicite ¹ به كار مي رود . اين واژه ريشه يوناني “ Laos ” به معناي مردم و Laikos به معناي عامه مردم در برابر طبقه كاهنان و روحانيان ، اشتقاق يافته است . [1]

دو اصطلاح “ سكولار ” و “ لائيك ” [2] ، چه در زبان فارسي و چه در زبانهاي اروپايي ، در بسياري از موارد به صورت مترادف به كار برده مي شوند . هر چندكه اصطلاح سكولار اعم از لائيك مي باشد و براي آن معنايي وسيع تر از لائيك در نظر مي گيرند .

برخي ،در مقايسه با واژة لاتيني “ Saecularis ” ، اصطلاح آلماني “ Weltlich ” به معناي “ دنيوي ” يا “ اين جهاني ” را معادلي براي اصطلاح Secular ، و همينطور اصطلاح “ Veweltichen ” به معناي “ دنيوي كردن ”‌يا “ اين جهاني كردن ” را معادلي براي اصطلاح “ Secularization ” قرار دادند.²

در فرهنگ زبان و ادبيات عرب ، سكولاريزم به “ علمانيت ” ترجمه گشته است . البته بايد خاطرنشان نمود كه علي رغم قطعيتي كه در زبان عربي در مورد علمانيت به عنوان معادل سكولاريزم ـ و نيز علمنه در برابر سكولاريزاسيون ³ وجود دارد ، اما در اين ميان دوابهام جدي در كار است كه هنوز راه حل قطعي و مورد اتفاقي نيافته است : 1- براي نخستين بار چه كسي اين اصطلاح را در فرهنگ و ادبيات عرب وارد ساخت ؟

2ـ و نيز منشأ اشتقاق اين واژه چيست ؟

پاسخ به دو ابهام فوق ، مورد بررسي اين مبحث نمي باشد زيرا زبان شناسان و علماي عرب پاسخهاي متعدد و گوناگوني در اين باره ارائه نمودند و به يك راه حل قطعي و مسلم دست نيافتند . اين مطلب كه آيا علمانيت از علم برگرفته شده و به نوعي معناي Scientism در آن ، تصمين شده است ، يا اينكه از عالم برگفته شده و با حذف الف به علمانيت تبديل شده است ، ميان زبان شناسان عرب به تواقي كلي دست نيافته است از اينرو در ادبيات عرب مبدأ و منشأ اين واژه نيز مانند بسياري از اصطلاحات ديگر همچنان نامعلوم مي ماند .[3]

بنا به عقيده برايان ويلسون ² ، بر اساس وجوه كاركردي اصطلاح سكولاريزم و سكولاريزاسيون تعابير ديگري نيز مي توان از آنان داشت ، وي مي گويد :“ تعابير ديگر و كمابيش محدودتري كه به برخي از تحولات سكولاريزم و فرايندسكولاريزاسيون اشاره دارند ، عبارتند از :

تقدس زدايي ³ ، غير روحاني كردن ⁴ ، و مسيحيت زدايي⁵ .⁶

خصوصي شدن دين ⁷ ، به حاشيه رانده شدن دين ، تبديل شدن دين به نوعي فعاليت و سرگرمي اوقات فراغت ، نيز از مفاهيمي هستند كه گاه از سوي جامعه شناسان دين به عنوان معادلهايي براي اطصلاح ارائه شده اند . ⁸

3) “ معادل هاي فارسي ”

در مورد برابر نهادة فارسي سكولاريم ، قطعيتي وجود ندارد و همچنان نويسندگان و انديشمندان ايراني براي رساندن اين مفهوم از تعابير

1-امروزه اصطلاح Laicite در زبان و فرهنگ كشور تركيه به Laiklik تبديل شده است .

1-طبق تعريف “ دايره المعارف بريتانيكا ” ؛ لائيك (laic ) يعني تمايز دين از سياست .

2- نكاتي پيرامون سكولاريزم ، مراد فرهادپور ، ص 14 .

3-Secularization

1-حميد رضا شريعتمداري ، سكولاريزم در جهان عرب ، ص21 .

2-Brayan R . Wilson ، يكي از برجسته ترين چهره هاي تزسكولار سازي در جامعه شناسي اديان .

3- Desacralization .

4- Laicization.

5- Dechristianization.

6-برايان ار . ويلسون ، “ سكولاريزاسيون ” ، مرتضي اسعدي ، ص 128 .

7- Privatization of Religion .

8ـ همايون همتي ، “ ناكامي در تبيين معنا و مبناي سكولاريزم ” كتاب نقد ، صص 7-196 .